Навуковая школа “Інтэграванне метадалогій рахунказнаўства і балансазнаўства з фінансавым менеджментам, бюджэтаваннем і кантролінгам на мікра- і макраўзроўнях” у Беларускім гандлёва-эканамічным універсітэце пачала стварацца пасля выдзялення кафедры бухгалтарскага ўліку і фінансавага менеджменту ў галінах народнай гаспадаркі, якое адбылося ў 2004 годзе. Неабходнасць распрацоўкі метадычных падыходаў да кіравання суб’ектамі гаспадарання ва ўмовах рыначнай нявызначанасці абумовіла пераасэнсаванне ролі і месца фінансавага і кіраўніцкага ўліку ў сістэме інфармацыйнага забеспячэння прыняцця эканамічных рашэнняў. Такое пераасэнсаванне абумовіла змяненне прыярытэтаў як у галіне падрыхтоўкі спецыялістаў, так і ў навуковых даследаваннях. Вядучым напрамкам сталі працэдурна-метадалагічныя і фінансава-кіраўніцкія канцэптуальныя падыходы да навуковых даследаванняў і падрыхтоўкі спецыялістаў.
Фундаментальная база для стварэння навуковай школы “Інтэграванне метадалогій рахунказнаўства і балансазнаўства з фінансавым менеджментам, бюджэтаваннем і кантролінгам на мікра- і макраўзроўнях” у Беларускім гандлёва-эканамічным універсітэце была створана пасля абароны ў 2002 г. Шаўлюковым А. П. дысертацыі на суісканне вучонай ступені доктара эканамічных навук “Бухгалтарскі ўлік у макраэканамічнай сістэме кіравання: развіццё тэорыі, метадалогіі, методык. Аснову навуковай школы ў прыкладным аспекце стварылі дысертацыйныя даследаванні кандыдатаў эканамічных навук Матвейчык С. М., Язерскай Т. А., Кур’ян А. У., Якубенка Г. А., Якубавай І. П. і Шутавай А. М., дзе даследаваны праблемы стаўлення і развіцця фінансавага і кіраўніцкага ўліку ў арганізацыях харчовай прамысловасці і транспарту. Галіновым накірункам дысертацыйных даследаванняў указаных вучоных сталі хлебапячэнне, плодаагароднінная кансервавая вытворчасць, мясаперапрацоўчая вытворчасць і аўтамабільны транспарт.
У цяперашні час названая навуковая школа функцыянуе на базе кафедры бухгалтарскага ўліку і фінансавага менеджменту ў галінах народнай гаспадаркі улікова-фінансавага факультэта ўніверсітэта. Мае месца плённае супрацоўніцтва з профільнымі кафедрамі іншых універсітэтаў як Рэспублікі Беларусь, так і за яе межамі. Арганізацыйная аснова школы і яе сувязь з навукоўцамі іншых універсітэтаў прыведзена на малюнку 1.
Персанальны склад навуковай школы, прадстаўлены на малюнку 2, ўключае 7 вучоных. Усе прадстаўнікі навуковай школы маюць вучоныя ступені і званні.
Малюнак 1 — Арганізацыйная аснова і сувязі навуковай школы
“Інтэграванне метадалогій рахунказнаўства і балансазнаўства
з фінансавым менеджментам, бюджэтаваннем
ды кантролінгам на мікра- і макраўзроўнях”
Навуковыя інтарэсы прадстаўнікоў школы ахапляюць тэарэтычныя аспекты рахунказнаўства, міжнародныя стандарты фінансавай справаздачнасці, прыкладныя методыкі рахункаводства і інфармацыйнае забеспячэнне прыняцця фінансавых рашэнняў. У сувязі з гэтым эксперыментальнай базай даследаванняў, якія праводзяць вучоныя школы, з’яўляюцца арганізацыя і методыкі фінансавага і кіраўніцкага ўліку, фінансавага менеджменту, бюджэтавання і кантролінгу на прадпрыемствах харчовай прамысловасці Рэспублікі Беларусь, а таксама метадычныя падыходы да трансфармацыі фінансавай справаздачнасці грамадска значымых беларускіх арганізацый у фармат міжнародных стандартаў і распрацоўкі сістэмы нацыянальных рахункаў.
Адметнай рысай навуковай школы “Інтэграванне метадалогій рахунказнаўства і балансазнаўства з фінансавым менеджментам, бюджэтаваннем ды кантролінгам на мікра- і макраўзроўнях” з'яўляецца пашырэнне межаў бухгалтарскага ўліку да макраўзроўню на аснове развіцця метадалагічных падыходаў кантынентальнай уліковай мадэлі. Кіраўніком навуковай школы з’яўляецца д. э. н., прафесар Шаўлюкоў А. П., настаўнікамі
якога ў галіне навуковай дзейнасці былі д. э. н., прафесар Маскоўкага дзяржаўнага ўніверсітэта І. А. Ламыкін і д. э. н., прафесар Беларускага дзяржаўнага эканамічнага ўніверсітэта Л. Л. Ермаловіч. Настаўнікамі па педагагічнай дзейнасці сталі д. э. н., прафесар В. Д. Андрэяў і к. э. н., прафесар Н. Р. Уварава.
Дасягненнем навуковай школы з’яўляецца распрацоўка макраэканамічнай канцэпцыі ўліковай сістэмы Рэспублікі Беларусь і прапанаваная функцыянальная мадэль народнагаспадарчага ўліку, якая ўяўляе сабой макраэканамічную трохузроўневую сістэму нацыянальнага рахункаводства, мезаўліку і бухгалтарскага ўліку. У сукупнасці з метадамі статыстычнага збору і апрацоўкі інфармацыі аб гаспадарчых працэсах гэта сістэма стварае нацыянальную ўліковую сістэму дзяржавы.
Вынікам фундаментальных даследаванняў навуковай школы стала развіццё метадалагічных палажэнняў рахунказнаўства, якое атрымала рэалізацыю ў распрацаваных
а) макраэканамічнай канцэпцыі ўлікова-аналітычнай сістэмы дзяржавы, якая забяспечвае адзінства метадалогіі ўліку і аналізу эканамічных паказчыкаў на мікра- і макраўзроўнях у частцы суб’ектаў гаспадарання, ахопленых дыграфічнай методыкай вядзення фінансавага ўліку;
б) канцэптуальнай метадалагічнай аснове канвергенцыі нацыянальнай сістэмы рахункаводства з фундаментальнымі палажэннямі міжнародных стандартаў фінансавай справаздачнасці.
Асноўныя напрамкі прыкладнога дасканалення рахункаводства і балансавага абагульнення ў рэчышчы макраэканамічнай канцэпцыі ўлікова-аналітычнай сістэмы заключаюцца ў распрацоўцы метадалагічнага забеспячэння нацыянальнай улікова-аналітычнай сістэмы, якім сталі:
а) прынцыпова новы для ўліковай практыкі Рэспублікі Беларусь план рахункаў бухгалтарскага ўліку, заснаваны на дзесятковай іерархічнай сістэме кадзіравання, класіфікацыях і паказчыках сістэмы нацыянальных рахункаў;
б) сістэма матрычных балансаў, якая дазваляе атрымаць даступную для матэматычнай фармалізацыі балансавую мадэль эканомікі дзяржавы;
в) методыкі канверсіі рахункаводства і трансфармацыі фінансавай справаздачнасці, якая распрацоўваецца ў функцыянальнай валюце і валюце падачы ва ўмовах выкарыстання рабочага плану рахункаў, распрацаванага на аснове метадычных палажэнняў міжнародных стандартаў фінансавай справаздачнасці.
На працягу апошніх 10-ці гадоў навуковая школа плённа супрацоўнічала з Беларускім рэспубліканскім фондам фундаментальных даследаванняў. Вынікі гэтага супрацоўніцтва раскрывае малюнак 3.
Навуковая школа значную ўвагу ўдзяляе распрацоўцы навукова-метадычных падыходаў да падрыхтоўкі эканамістаў уліковага профілю. Вучонымі школы “Інтэграванне метадалогій рахунказнаўства і балансазнаўства з фінансавым менеджментам, бюджэтаваннем ды кантролінгам на мікра- і макраўзроўнях” выканана навуковая работа “Працэдурна-метадалагічная і фінансава-кантролінгавыя складовыя прафесійнай падрыхтоўкі эканамістаў па спецыяльнасці “Бухгалтарскі ўлік, аналіз і аўдыт” ва ўмовах двухступенчатай структуры вышэйшай адукацы”. Вынікам выканання ўказанай навуковай тэмы стала распрацоўка ўлікова-кантролінгавай канцэпцыі падрыхтоўкі эканамістаў па спецыяльнасці “Бухгалтарскі ўлік, аналіз і аўдыт”.
Галоўнай мэтай дзейнасці навуковай школы ў галіне прыкладных даследаванняў з’яўляецца распрацоўка методык кіраўніцкага і фінансавага ўліку ў вытворчых арганізацыях спажывецкай кааперацыі і выяўленне іх сувязі з фінансавым менеджментам і бюджэтаваннем. Прыкладныя распрацоўкі навуковай школы накіраваны на выкананне заказаў праўлення Беларускага саюза спажывецкіх таварыстваў. Выкананыя прыкладныя навуковыя распрацоўкі за мінулыя 5 гадоў прыведзены на малюнку 4.
Вынікі навуковых даследаванняў атрымліваюць рэалізацыю ў дысертацыях на саісканне вучонай ступені кандыдата эканамічных навук, што раскрывае малюнак 5.
Асноўныя публікацыі навуковай школы характарызуюць кнігі, прыведзеныя на малюнку 6. Вялікае значэнне надаецца даследаванню гісторычных аспектаў развіцця бухгалтарскага ўліку, звяртаючы асабліваю ўвагу на вынікі навуковай дзейнасці выдатных навукоўцаў-бухгалтараў, якія былі памылкова выключаны з тэорыі бухгалтарскага ўліку ў 30-тыя гады мінулага стагоддзя як буржуазныя. Выкарыстанне індукцыйна-гістарычны падыходу ў навуковых даследаваннях дае магчымасць распрацаваць
эфектыўныя методыкі, заснаваныя на развіцці рускай уліковай школы ва ўзаемасувязі з сучаснымі метадычнымі канцэпцыямі Рады міжнародных стандартаў фінансавай справаздачнасці.
Ва ўмовах глабалізацыі эканомікі значная ўвага ўдзяляецца навукова-метадычнаму суправаджэнню выкладання ўліковых дысцыплін на аснове кансалідаванага выкарыстання беларускай і англійскай моў. Накоплены вопыт выкладзены ў артыкуле кіраўніка школы, прафесара Шаўлюкова А. П. “Сінтэз выкладання ўліковых дысцыплін на беларускай і англійскай мовах — аснова інтэрнацыяналізацыі вучэбнага працэсу” (Потребительская кооперация, 2018 — № 4. — С. 27-32). Праведзена сістэматызацыя лексікі, вынікам якой стаў двухтомны слоўнік “Англа-беларуска-руская лексіка: асновы рахунказнаўства, рахункаводства ў вытворчых галінах, міжнародныя стандарты фінансавай справаздачнасці”.
Сваё далейшае развіццё навуковая школа звязвае з даследаваннямі сучасных метадалогій фінансавага ўліку і кантролінгу, якія атрымаюць навукова-метадычную рэалізацыю пры падрыхтоўцы магістраў. Гэта тычыцца даследаванняў генезіса, сучасных тэорый і канцэпцый рахунказнаўства, прыкладных праблем рахункаводства . Асноўная ўвага засяроджваецца на методыках трансфармацыі фінансавай справаздачнасці айчынных арганізацый у фармат міжнародных стандартаў і пошуку адэкватных айчынным рэаліям методык кіраўніцкага ўліку. Пры ажыццяўленні распрацовак для сістэмы спажывецкай кааперацыі навуковая школа мяркуе засяродзіць увагу на распрацоўцы методык уліку ў канкрэтных галінах вытворчай дзейнасці.